Nagsimula sa virus o germs, napunta sa mouth sores o singaw—at posibleng maging mas malalang sakit.
Ito ang maaaring mangyari kapag hindi naagapan agad. Narito ang ilang importanteng malaman at pagmasdan upang maiwasan ang paglala at matulungan agad ang iyong anak. Napakasakit kasi ng kahit anong kondisyon na nakakaapekto sa bibig, lalo’t makakahadlang ito sa maayos na pagkain ni child.
Ano nga ba ang mouth sore o mouth ulcer?
Ito ay open sore o mga mapupula at maliliit na sugat sa loob ng bibig sanhi na karaniwang napasakit dahil na rin sa impeksyion. Karaniwang nagsisimula ito dahil sa napakaliliit na pagkasugat o pagkagasgas, at lumalala dahil nga sa impeksyon, lalo’t laging basa dahil sa laway.
Makikita ito sa gilagid (gums), ibaba o itaas ng mga labi, lalo sa decrease lips, loob ng pisngi at dila. Ang kahit anong sugat sa labas ng bibig ay hindi matatawag na mouth sore.
Mga uri ng mouth sores
Canker Sores
Ang pinakakaraniwang mouth ulcer ay tinatawag na canker sore. Ito ay lumalabas sa mga batang 5 taong gulang pataas. Ito ay maliliit na puting singaw sa bibig, na hindi lalagpas sa three o four. Minsan ay nagkakaron ang bata nito ng hanggang four na beses sa isang taon. Ito ay ang mga singaw na nasa loob lamang ng bibig.
Ayon kay Apple Tagata, isang licensed nurse, ang canker sore ay hindi nakakahawa, ngunit namamana. Ang mga batang could canker sore ay maaari pang papasukin sa eskwelahan, lalo’t wala itong kasamang lagnat. May mga minor accidents sa bibig na nagiging sanhi ng canker sore, tulad ng:
- Mouth Injury. Karaniwang mouth harm ay ang pagkagat sa labi at loob ng pisngi. Minsan ay nakakaskas din ng toothbrush kapag nagsisipilyo.
- Mouth Burns o paso. Kapag kumakagat o nagsusubo ng napakainit na pagkain tulad ng sabaw, pizza, at iba pa.
- Maaari ding maging sanhi ang mga meals allergic reactions at vitamin deficiencies, lalo kung mapili sa pagkain ang bata.
Viral Mouth Sores
Ito ang mga singaw na could kasamang lagnat. Mapapansing nanghihina ang bata at palaging umiiyak. May makikitang maliliit na singaw o sugat na could tubig sa loob, at nasa dila at gilagid, ngalangala at loob ng pisngi. Mayroon ding pagdurugo sa namamagang gilagid.
Hirap ang batang kumain o uminom man lang. Tumatagal ito ng 7 hanggang 10 araw at could kaakibat na lagnat, kaya’t hindi pwedeng papasukin sa eskwelahan ang bata, o hindi dapat ilabas ng bahay.
Cold Sores
Ito ang mga singaw o sugat sa labas ng bibig. Karaniwang sanhi ito ng herpes virus (HSV-1). Hindi ito ang uri ng herpes na sexually transmitted (HSV-2), at wala itong kinalaman sa STD na ito. Ang HSV-1 ay tanging sa bibig lang nabubuo. Ito ay mga sugat na makikita lamang sa labas ng bibig o labi. Minsan ay umuulit ng hanggang three beses sa isang taon.
Hand-Foot-Mouth Disease
Ang pinakakaraniwang sanhi ng a number of ulcers sa bibig, lalo sa dila at gilid ng bibig. May mga sugat din sa palad at talampakan, kaya’t ito ang tawag. Karaniwan ito sa mga batang 1 hanggang 5 taon.
Herpes Simplex Virus Cold sore virus
Ang unang impeksiyon na maaaring maging malala, na karaniwang nakakaapekto sa batang edad 1 hanggang three taon. Nakikita ito sa gilagid, dila at labi, at minsan ay sa labas ng labi. Nilalagnat din ang bata at hirap lumulon. Nakakahawa ito, at madalas ay galing sa mga nakatatanda na mayroong ganito, at humalik sa bata.
Paano aalagaan ang bata?
Ayon kay Nornelie Paniza, isang licensed nurse, kailangang painumin ng maraming tubig o gatas ang batang 1 taon pataas. Nakakatulong din ang popsicle o sorbetes (huwag madami). Iwasan ang fruit juices lalo na ang orange juice, dahil mataas ito sa acid na nakakapagpalala sa sakit. Para sa mga toddler, nakakatulong ang pagpapakain ng yogurt. Pinapayo din ang pagdampi ng tea bag na binabad sa malamig na tubig sa mga singaw.
Malalambot na pagkain na lang ang pinapakain para hindi lumala o masagi ang mga singaw, ngunit huwag piliting kumain ang bata. Natural lang na walang gana kumain ang bata dahil sa sakit ng mga singaw. Mas importanteng mapainom ng tubig ang bata. Iwasan ang mga maasim, maalat, at maanghang na pagkain.
May mga anesthetic mouth gel na maaaring ipahid sa mga singaw, paliwanag ni Paniza. Maaari ding subukang punasan ng maligamgam na tubig na could asin ang bibig ni child, o kung kaya nang magmumog, ay pamumugin ang bata. Maiibsan nito ang sakit.
Karaniwang binibigyan ng doktor ng Liquid Antacid para sa bibig ang mga batang 1 taon pataas. Para itong mouth wash na minumumog. May mga binibigay ding acetaminophen para sa sakit. May mga maibibigay ding gamot ang doktor para sa sakit at pamamaga. Huwag bibigyan ng aspirin o anumang produktong could aspirin ang bata, payo ni Paniza.
Paano iiwasang makahawa?
Ayon pa kay Paniza at Tagata, ang mouth sore na sanhi ng virus ay nakakahawa, kahit na patak patak lang ng laway na galing sa paghatsing at pag-ubo, pati na rin ang paggamit ng mga kubyertos at baso na ginamit ng could sakit, kasama na rin ang paghalik, kahit sa pisngi lamang.
Para makaiwas sa pagkalat o pagkahawa, palaging maghugas ng kamay sa tuwing hahawakan ang anak o bata na could sakit. Hugasan at i-sterilize ang mga bote, pacifier, tsupon, kubyertos, pinggan, baso, panyo o bimpo na ginamit ng batang could sakit.
Huwag hayaan gamitin ng ibang bata ang bottle or pacifier ng iyong anak, at huwag ipagamit ang mga ito sa ibang anak o kaanak. Banlawan at sabunin ding mabuti ang mga laruan na isinusubo ng batang could sakit.
Para sa mga sanggol, iwasan munang magpakain o magpadede gamit ang bote. Painumin gamit ang sippy cup o kutsarita. Nakakapagpalala kasi minsan ang tsupon (nipple).
Gumagaling naman kaagad ito. Pero maaaring umabot ito ng hanggang 2 linggo. Ang mga paggamot ay para lang maibsan ang sakit, ngunit hindi mapapaikli ang tagal ng pagkakaroon nito. Kung lumagpas na sa 2 linggo, magpatingin ulit sa doktor.
Kailan dapat tumawag ng doktor?
Kapag could suspetsa nang mouth sore, ikunsulta agad sa doktor o pediatrician upang mabigyan ng lunas. Huwag na huwag magpapainom ng gamot nang walang payo ng doktor.
Kapag tumaas ang lagnat ng 101 levels F, at tumagal ng 7 araw na, tumatanggi nang uminom ng kahit anong fluid ang bata, hindi tumitigil sa pag-iyak, at kinakikitaan na ng senyales ng dehydration (tuyung labi, walang luha, kaunti ang ihi at hindi na madalas, nanghihina), dalhin kaagad ang bata sa doktor.
Tingnan din ang mga sumusunod na hudyat:
- May nakain o nainom na kemikal ang bata, na naging sanhi ng mouth sore.
- Higit sa 5 ang sugat o singaw.
- May dugo sa bibig galing sa tuyung labi.
- Mapula at magang gilagid.
- May singaw sa gitna ng mga sumasakit na ngipin.
- Lagnat at pamamaga ng mukha.
- Malaking lymph node sa panga.
sources: NationwideChildrens.org, Nornelie Paniza, RN, Apple Tagata, RN
BASAHIN: 10 na bagay na dapat malaman tungkol sa Eczema