Inuubo si Baby, alam mo ba ang gagawin?

Nakakaawa kapag inuubo si child, lalo’t hindi siya makakain o makatulog dahil dito. Mas lalong nakakapag-alala kapag nalaman na minsan ay hudyat ito ng mas malalang sakit.

Ang pag-ubo ay isa sa mga pinakaimportanteng pan-depensa ng katawan laban sa mga respiratory tract sickness. Kapag could impeksiyon sa respiratory tract, could lumalabas na mucus sa daanan ng paghinga.

Ayon kay Dr. Justine Dureza, MD, Pediatric Resident Physician sa St. Luke’s Medical Center, Global City, ang pag-ubo ay karaniwang sanhi ng viral infections. Tumutulong ito sa pagpapaginhawa ng paghinga. “Supportive management lang ang madalas na kailangan, at hindi antibiotic,” dagdag ni Dr. Dureza.

May pagkakataon din daw na ang animo’y simpleng ubo ay nagpapahiwatig ng mas malalim na problema o sakit, “Kaya’t importanteng kumunsulta agad sa isang pediatrician upang makita kung kailangang ba ng chest x-rays, blood tests at medications,” paliwanag ni Dr. Dureza. Ang pag-ubo ang nagbibigay ng mga senyales kung ano ang sakit o karamdaman ng bata, na hindi niya masabi.

Ano ang ibig sabihin ng iba’t ibang pag-ubo ni child?

Napapansin mo bang could iba’t ibang klase ng pag-ubo ang iyong anak? Napapag-iba mo ba ang ubong reflex lamang, sa ubong could kasamang sakit na, o hudyat na ng malalang kondisyon? May iba’t ibang mensahe ang bawat uri ng pag-ubo. May mga kasama itong ibang kondisyon o sintomas na makapagsasabi kung ano nga ba ang karamdaman ni child.

Makakatulong na malaman ang mga uri ng ubo upang malaman kung dapat nga bang mag-alala at kung kailan dapat dalhin na sa doktor si child.

1. Uri ng ubo: parang pagkahol ng aso na malakas at could kaunting halak, could kasamang hirap sa paghinga at lagnat, at nagiging dahilan ng paggising ni child sa gitna ng gabi.

Ito ay maaaring: Croup, o impeksiyon na nakakaapekto sa itaas na bahagi ng trachea o windpipe.

Unang remedyo na pwedeng gawin: Para lang matulungan na mapaluwag ang paghinga ni child, subukang ilabas siya sa gabi upang makasagap ng di kalamigang sariwang hangin. Suotan siya ng pantakip sa ulo para maprotektahan ang ulo.

Kung could sizzling water sa gripo ng banyo, buksan ito para magkaroon ng steam o usok sa banyo, at saka isara ang pinto, para mausukan si child. Para sa mga batang 2 taon pataas, maaaring pahiran ng kaunting topical cough suppressant tulad ng Vick’s Vaporub, na could medicated vapor na makakatulong sa pagluwag ng paghinga.

Kumunsulta sa doktor kung patuloy na hirap sa paghinga si child lagpas ng 2 araw.

2. Uri ng ubo: May mataas na lagnat, walang gana kumain at sumasakit ang mga braso at binti kapag nahahawakan.

Ito ay maaaring: Flu sanhi ng nakakahawang virus na maaaring nakuha dahil sa paghalik, pag-ubo, paghatsing, o kahit pagkarga lang ng ibang could sakit.

Unang remedyo na pwedeng gawin: Painumin ng maraming fluids tulad ng tubig (kung nasa edad 6 buwan na pataas) at pagpahingahin ang bata. Itanong sa doktor kung maaaring bigyan ng acetaminophen para sa lagnat at sakit ng katawan. Kumunsulta agad sa doktor kung patuloy na mataas ang lagnat at lumalala ang pag-ubo.

three. Uri ng ubo: Patuloy ang pag-ubo at could sipon, na umabot na ng 10 araw, could halak at, maasim ang amoy ng hininga at could makapal, madilaw o berdeng plema o mucus.

Ito ay maaaring: simula ng sinusitis, isang impeksiyon sa mucous membrane sa sinus.

Unang remedyo na pwedeng gawin: Kumunsulta kaagad sa doktor. Dapat gamutin agad ang bacterial an infection upang maiwasan ang anumang mas malalang komplikasyon.

four. Uri ng ubo: Madalas at patuloy, at could kasamang mga sintomas ng flu, humihingal o hirap sa paghinga, could maririnig na “wheezing”, mataas na lagnat at masakit ang dibdib.

Ito ay maaaring: Pneumonia, o impeksiyon sa baga (lung).

Unang remedyo na pwedeng gawin: Dalhin agad so doktor. Sa payo ng doktor saka pa lamang maaaring bigyan ng acetaminophen o ibuprofen para sa lagnat. Kung patuloy na lumalala ang mga sintomas, ipaalam agad sa doktor para mabigyan ng panibagong lunas tulad ng antibiotics (kailangang could reseta ng doktor).

5. Uri ng ubo: Malakas, madalas at could kasamang sipon, could tunog na kasama ang paghinga at pag-ubo (“wheezing”), at mabilis at hirap ang paghinga.

Ito ay maaaring: Bronchiolitis, isang karamdaman nagiging sanhi ng irritation ng bronchioles (maliit na airway ng baga).

Unang remedyo na pwedeng gawin: Dalhin agad so doktor. May mga maaaring irekumendang saline nostril drops para mapaluwag ang paghinga sa ilong. Madalas ay wala nang ibang medikasyon na ibibigay ang doktor dahil nawawala kaagad ang mga sintomas pagkalipas ng ilang araw.

6. Uri ng ubo: Madalas at malakas kapag gabi o kapag malamig ang panahon, at could kasamang malakas na “wheezing” o labis ang hirap sa paghinga, at halos nangingitim na ang labi (dahil wala nang hangin).

Ito ay maaaring: Hika o bronchial asthma, o pamamaga ng airways at pinapalala ng sipon, publicity sa allergy, o iba pang irritants tulad ng usok ng sigarilyo. Ang hika ay namamana sa mga magulang o hereditary.

Unang remedyo na pwedeng gawin: Dalhin agad so doktor. Doktor lamang ang makapagbibigay ng tamang analysis at paggamot.

7. Uri ng ubo: May kakaibang tunog, karaniwang malakas, at mapapansing nasasaktan ang bata, ang mga mata ay matubig o parang naluluha, could lagnat, at could tunog na “whoop” sa huli ng ubo (hindi masyadong mapapansin sa sanggol). Minsan ay could kasamang pagsuka.

Ito ay maaaring: Whooping cough, o bacterial an infection ng respiratory tract na sanhi ng malalang pagkahirap sa paghinga.

Unang remedyo na pwedeng gawin: Dalhin agad so doktor. Doktor lamang ang makapagbibigay ng tamang analysis at paggamot.

“Basically, kapag inuubo ang bata, kailangan makita at ma-examine ng doktor,” paliwanag ni Dr. Dureza.

Sa bahay, kung inuubo na ang bata at inoobserbahan pa lamang ng mga magulang, dapat siguraduhing ang pagpapakain ay could “strict aspiration precaution,” o ang bottle-feeding ng gatas (o tubig kung 6 na buwan na pataas si child) ay patayo o upright place (hindi nakahiga). Dapat ding pinapadighay ang bata ng hanggang 30 minuto, payo ni Dr. Dureza.

Huwag muna pakainin o painumin ng gatas ang bata kung patuloy ang pag-ubo.

Kung nadala na sa doktor si child, at pinapagaling na ito sa bahay sa tulong ng gamot at mga payo ng doktor, maaari ding subukan ang mga sumusunod:

• Gumamit ng cool-mist humidifier sa kuwarto ni child. Nabibigyan nito ng moist ang airway o hingahan ni child at mababawasan ang pag-ubo sanhi ng post-nasal drip.
• Painumin ng maraming fluids tulad ng tubig o juice. Para sa mga bata four taon pataas, subukang bigyan ng popsicle.
• Bigyan si child (isang taon pataas) ng isang kutsaritang honey bago patulugin. Makakatulong itong mapahupa ang pamamaga o pananakit ng lalamunan at mapapahupa ang pamamaga.
• Ligtas para sa lagnat ang pambatang Tylenol o Ibuprofen, kung could payo ng doktor.
• HUWAG bibigyan ang bata ng gamot sa ubo at sipon. Ayon sa U.S. Food and Drug Administration (FDA), American Academy of Pediatrics (AAP) at Department of Health (DOH), could panganib ito para sa mga batang 2 taon pababa.
• Para sa mga child at toddlers na hindi pa marunong suminga, mayroong nasal saline drops at bulb aspirator para sa baradong ilong.

Tandaan, dalhin kaagad ang bata sa doktor kapag:

• Labis ang hirap sa paghinga
• Nagkukulay asul o wala nang kulay ang mukha at labi (cyanosis)
• Hindi makakain o ayaw uminom ng gatas
• Nanghihina at matamlay
• Tuloy tuloy ang pag-ubo, na umaabot ng three oras (walang tigil)
• May dugong lumalabas sa bibig sa pag-ubo
• Mas matagal ang tulog kaysa sa ordinaryo.
• May lagnat at nagsusuka (baka ma-dehydrate)

Hudyat ng respiratory misery, ayon kay Dr. Dureza, at kailangan ng agarang medical consideration:

• Head bobbing (o literal na pag-alog ng ulo ng bata paharap o patagilid, na parang walang kontrol)
• Alar and nasal flaring (lumalaki ang butas ng ilong habang humihinga)
• Retractions (malalim ang dibdib, prominente ang ribs habang humihinga, at mas ginagamit ang tiyan sa paghinga kaysa sa dibdib)
• Mabilis na paghinga, o hirap na huminga (hinahabol ang hininga)

Lahat ito ay warning indicators at kailangang dalhin agad sa ospital o klinika, doktor.

Ang mga sanggol na wala pang four na buwan ang gulang ay karaniwang hindi inuubo. Kung ang iyong child ay nagsisimulang umubo sa unang four na buwan, kumunsulta agad sa doktor.

Sabi ni Dr. Dureza, ang mga anti-tussives o cough suppressants, bagamat nabibili ng walang reseta sa mga botika, ay hindi basta-basta binibigay sa mga bata, lalo pa’t sanggol.

“Ang nebulization ay nakakatulong na magpaluwag ng airways, ngunit binibigay lamang kung may advice ng doktor dahil may side effects ito, tulad ng increased heart rate,” dagdag pa niya.

Habang lumalaki si child, mas nagiging bihasa ang mga magulang sa pagdetermina kung anong klaseng ubo—malala ba o ordinaryo—ang pag-ubo, at kung dapat bang dalhin sa doktor.

Hindi lahat ng pag-ubo ay malala. Kung alam ng magulang ang mga sintomas, maiiwasan ang labis na pag-aalala.

Ang pag-alam sa mga uri ng ubo at tunog ng ubo ay makakatulong din sa tamang paglalarawan ng mga sintomas ni child kapag sinasabi na ito sa doktor.

Manatiling kalmado at makinig ng mabuti sa mga sasabihin at ipapayo ng doktor para masigurong matutulungan ang anak na gumaling agad.

sources: Dr. Justine Dureza, MD, Pediatric Resident Physician, St. Luke’s Medical Center, Global City, Mayo Clinic Guide to Your Baby’s First Year: From Doctors Who Are Parents, Too! ng Mayo Clinic

BASAHIN: Mouth Sores, Mouth Ulcers, at iba pang sakit sa bibig ni child